Mag een groot deel van het land teleurgesteld zijn door het verdwijnen van prachtige boekhandels op mooie locaties, datzelfde grote deel wist eigenlijk wel dat daar geen ontkomen meer aan was. Net zo als het gedaan is met de muziekwinkels, het vinyl en in haar kielzog de compact disc, zo zijn ook de hoogtijdagen van het papier voorbij. Sommige boekverkopers hopen door het aanbieden van een kopje koffie aan hun klanten de executie nog even uit te stellen, maar ook dat zal uiteindelijk niet helpen. Mensen willen geen suiker en melk bij hun Grunberg, maar gewoon dat verhaal, snel, goedkoop én op de e-reader. Nooit meer zeulen met boeken, het lettertype kun je aanpassen aan jouw wensen, makkelijk zoek je even iets terug. En dan we hebben we het nog niet over het milieu. Alleen al één zondageditie van de New York Times schijnt ten koste te gaan van 75.000 bomen.

Ook juristen gaan digitaal
De digitalisering gaat ook aan de juristen niet voorbij. Zij willen op hun beurt geen suiker en melk bij hun wetboek. Nee, zij willen de meest recente versie van de tekst van een wet zo snel mogelijk ‘in huis’ hebben en waar dan ook kunnen oproepen. Die tekst moet dan bij voorkeur ook gekoppeld zijn aan het laatste commentaar, de laatste uitspraken en de nodige verdiepende artikelen. Tja, en dan biedt papier geen uitkomst. Dus ook in de juridische wereld gaat het papier als drager verdwijnen. Natuurlijk, er zal nog wel eens wat geprint worden, maar on demand, als een jurist daar om wat voor reden dan ook eens behoefte aan heeft.

Uitgever wordt software-leverancier
Er zijn juristen die denken dat het zo'n vaart niet zal lopen. De opmaat naar een volledige digitaal juridisch werkproces is echter al in volle gang. Zo stelde de ceo van de grootste juridische uitgever van ons land onlangs dat zij de uitgever heeft omgevormd naar een infomatieleverancier, maar dat het bedrijf uiteindelijk zal uitgroeien tot een softwareleverancier. Of dat nu de ontwikkeling is waar gebruikers van juridische informatie op zitten te wachten, is de vraag, maar dat Kluwer digitaal gaat is evident. En met Kluwer een groot deel van juridisch Nederland. Veel juristen ondervinden dat inmiddels bijna dagelijks aan den lijve.

Digitaal juridisch werkproces
Het digitaal gaan van de informatie kan en zal natuurlijk ook gevolgen hebben voor de juridische werkprocessen. De afgelopen week werd dat overduidelijk door de officiële opening van een heuse digitale zittingszaal in het Arnhemse paleis van justitie. Een onvermijdelijke ontwikkeling, aldus de president van de rechtbank. De rechter spreekt immers recht namens de samenleving waar hij of zij deel van uitmaakt. En rechtspraak die qua vorm of inrichting van de procedure niet langer aansluit bij wat de burger vraagt, dreigt zichzelf buitenspel te zetten. Toys for toga's, zijn een must.

Digitalisering bestaande juridische data niet genoeg
Toch zijn we er nog niet met een simpele digitalisering van juridische teksten en procedures. Om optimaal gebruik te kunnen maken van de omzetting naar bits en bytes dient de kwaliteit van de juridische data verbeterd te worden. Marc van Opijnen stelt in zijn kersverse proefschrift dat met name de wijze van citeren van rechterlijke uitspraken onder de maat is. Het is, zacht gezegd, een rommeltje. Pas als de teksten producerende juristen zich goed aan citatiestandaarden gaan houden, wordt het echt mooi. Dan kunnen beter, en geautomatiseerd, verbanden gelegd gaan worden tussen uitspraken en andere rechtsbronnen. Bovendien zal de vindbaarheid daardoor vergroten. De gehele juridische gemeenschap zal daar dus baat bij hebben.

En intussen vecht de handel in (juridisch) papier een achterhoedegevecht. Met of zonder suiker en melk.