Het zal niemand ontgaan zijn dat Recht.nl onlangs een nieuwe juridische zoekmachine heeft gelanceerd: een zoekmachine die is ontwikkeld in samenwerking met Google. Die samenwerking is bewust gekozen omdat Google de beste zoekmachine is die ook nog eens door zo ongeveer heel Nederland gebruikt wordt. Dus ook door veel juristen. Veel gebruikers moeten zich dan ook al snel thuis voelen bij het zoeken in onze database. En als daarbij de resultaten stuk voor stuk juridisch zijn omdat Recht.nl het zoeken beperkt tot wetten, uitspraken, juridisch nieuws en juridische vakliteratuur, dan zullen gebruikers eenvoudig en snel een goede hit krijgen. Althans, de hit zal juridisch zijn—of deze ook relevant is, zal voor een belangrijk deel afhangen van de manier waarop de zoekvraag is geformuleerd. Immers, hoe beter de zoeker in staat is de juiste zoekvraag te formuleren, des te beter de vangst en de precisie. Dat geldt voor alle zoekmachines.

Zoeken naar wetten en jurisprudentie
Bij het formuleren van een vraag maken zoekers vaak gebruik van slechts een of twee zoektermen. Het gemiddelde schijnt 1,7 woord te zijn. Men wil graag met een kleine inspanning een zo goed mogelijk zoekresultaat behalen. Een jurist moet kunnen zoeken naar wetten met gebruikmaking van gangbare afkortingen van wetnamen. Hij moet niet verplicht zijn de volledige naam in te voeren. 3:15 BW moet volstaan om een verwijzing naar artikel 15 van boek 3 van het Burgerlijk Wetboek op het scherm te krijgen. Uiteraard moet een jurist ook kunnen zoeken naar een uitspraak met gebruikmaking van het oude Landelijke Jurisprudentienummer (LJN) of de nieuwe European Case Law Identifier (ECLI). Het gebruik van AR5213 of ECLI:NL:HR:2005:AR5213 moet tot het zelfde resultaat leiden, namelijk een verwijzing naar de uitspraak inzake baby Kelly en wrongful life. Is slechts een (deel van het) zaaknummer bekend, dan moet dat natuurlijk het exacte resultaat geven. Zo moet het zoeken met HA ZA 10-1261 leiden naar een uitspraak van de Rechtbank Utrecht over het ter hand stellen van algemene voorwaarden; zoeken met Haviltex dient op zijn minst het beroemde arrest als resultaat te hebben, evenals NJ 2013/548 de zoeker moet brengen bij deze in NJ opgenomen uitspraak.

Zoeken met vrije tekst
Zoekvaardigheden worden pas van belang als er geen LJN, zaaknummer, ECLI, etc. is. Een of twee zoektermen volstaan dan veelal niet meer en de keuze van de termen is dan van groot belang voor het uiteindelijke resultaat. Stel, een advocaat is bezig met een zaak waarbij een werknemer op staande voet is ontslagen in verband met het stelen van benzine en hij zoekt materiaal over soortgelijke kwesties. Hij kan dan de volgende zoekwoorden ingeven: ontslag op staande voet brandstof. Of dat evenwel de termen zijn die voor het meest optimale resultaat zorgen, is en blijft een vraag. Het is dan ook verstandig in ieder geval ook enkele andere zoekvarianten te proberen. Vindt de advocaat met gebruik van de verschillende varianten een aantal resultaten dat de moeite van een nadere studie waard is, dan mag hij voorzichtig hopen dat dat ook de meest belangrijke documenten zijn die voor zijn zaak relevant zijn. Zekerheid heeft hij echter bijna nooit. Die had hij niet bij een zoektocht in de papieren wereld en die heeft hij ook niet bij het gebruik van zoekmachines in de digitale wereld.

Juridische zoekvaardigheden
Deze zekerheid wordt bij het zoeken met vrije tekst in een echte juridische zoekmachine natuurlijk wel groter. Het zoekresultaat bevat dan immers geen juridisch irrelevante 'rommel' die algemene zoekmachines als Google of Bing wel presenteren. Met een specifiek juridische zoekmachine wordt alleen maar gezocht in 'harde' juridische documenten. Maar ook dat is nog geen garantie. De zoekvaardigheden zijn van groot belang en kunnen misschien wel eens van doorslaggevend belang gaan worden, zeker als er straks geen letter meer op papier staat. Zouden de juristenopleiders zich dat wel afdoende realiseren?