Het is alweer bijna een jaar geleden dat de Rechtspraak overstapte van het Landelijk Jurisprudentienummer (LJN) naar de European Case Law Identifier (ECLI). Voordat het zo ver was, is er heel wat water door de Rijn gestroomd en veel juristen hielden hun hart vast. Het was nog net geen millennium-probleem, maar spannend was het wel. Niet voor niets is de introductie keer op keer uitgesteld. En wat blijkt nu: net als bij de jaarwisseling 1999/2000, was er veel onrust om niets. Of, en dat kan natuurlijk ook, de dames en heren informatici hebben een fraai stukje werk afgeleverd waardoor de overgang naar de ECLI zo goed als vlekkeloos is verlopen.

Juristen omarmen ECLI
Het is niet alleen de technische en organisatorische overgang die goed verlopen is. Ook de acceptatie in de juristerij is wonderbaarlijk snel gegaan. De ECLI wordt in juridische documenten toegepast alsof er nooit iets anders is geweest om naar uitspraken te verwijzen. Om een idee te geven, in het laatste kroniekennummer van het Nederlands Juristenblad (NJB) staan maar liefst 160 ECLI-verwijzingen en in de kroniekeneditie van oktober 2013 zelfs 197. En dat terwijl dit laatstgenoemde nummer van het NJB in feite maar kort op de introductie van de nieuwe uitsprakenidentifier volgde. Advocaten, notarissen, wetenschappers, ze lijken de ECLI massaal omarmd te hebben. Terecht natuurlijk. Het is immers uitermate handig een korte, makkelijk over te nemen verwijzing te kunnen gebruiken, die na invoer in een zoekmachine de gebruiker niet alleen snel bij de tekst van de uitspraak brengt, maar tevens snel duidelijk maakt of de uitspraak in een juridisch tijdschrift wordt genoemd en/of besproken. Zo maakt de invoer van ECLI:NL:HR:2005:AR5213 in de zoekmachine van Recht.nl onmiddellijk duidelijk dat het arrest van de Hoge Raad over wrongful life is gepubliceerd in een tiental tijdschriften, waarbij in vier van de tijdschriften een noot bij de uitspraak is geschreven.

Verwijzen naar ECLI kan beter
Toch heb ik als lid van de kleine commissie van de \\L4Leidraad voor juridische auteurs nog wel wat op te merken over het gebruik van de ECLI. De kroniekennummers van het NJB scannend valt me op dat een verwijzing waarin een ECLI voorkomt, vaak nog voorafgegaan wordt door de instantie en datum. Ik geef toe, de Leidraad keurt dat niet af, maar vreemd is het wel. De ECLI maakt immers duidelijk in welk jaar en door welke instantie een uitspraak is gedaan.

Niet meer verwijzen naar tijdschriften
Ook wordt in de kronieken nog regelmatig verwezen naar bijvoorbeeld NJ-nummers. Dat is geen service aan de lezer. Het verdient de voorkeur van dit soort uitspraken de ECLI op te zoeken en deze te vermelden. De lezer kan dan—in geval van een uitspraak van na 2000—in veel gevallen snel de complete tekst van de uitspraak vinden. Bovendien kan de lezer na ingave van een ECLI, als eerder opgemerkt, ook zien in welke tijdschriften de uitspraak is genoemd. Dan wordt duidelijk dat een uitspraak (ook) in de NJ is genoemd. Een verwijzing als 'ECLI:NL:HR:2013:BY8101, NJ 2013/214' is dus niet nodig. Bovendien zal een zoekmachine bij gebruik van alleen maar ECLI's een veel beter resultaat terug geven, dan wanneer voor dezelfde uitspraak de ene keer een NJ-verwijzing wordt gebruikt, dan weer een JOR-verwijzing en een volgende keer weer iets anders.

Toevoeging van een tijdschriftverwijzing kan overigens weer wel gepast zijn, als het gaat om de noot bij de uitspraak, in plaats van de tekst van de uitspraak zelf. Een dergelijke verwijzing kan als volgt worden samengesteld: ECLI:NL:RVS:2012:BW1574, Gst. 2012/74, m.nt. C. van Deutekom.

De ECLI heeft dus bijna altijd de voorkeur boven welke andere verwijzing dan ook—behalve dan misschien in de lopende tekst. Los van het feit dat een ECLI in de tekst lelijk is (zie deze column), bestaat de kans dat een ECLI in een lopende tekst wordt afgebroken. Dat is niet de bedoeling. Het (terug)vinden van de ECLI in de tekst wordt daarmee bemoeilijkt. Stel dat dit een tekst is over de bovengenoemde wrongful life-zaak zou zijn, dan zou ik iets geschreven kunnen hebben als: De Hoge Raad stelde in 2005 in de wrongful life-zaak …. Vervolgens zou ik in een voetnoot verwijzen naar de ECLI van de uitspraak.

HvJ ook over op ECLI
Is het al heel mooi dat de Nederlandse ECLI al zo vaak wordt gebruikt, de laatste kroniek maakt duidelijk dat inmiddels ook het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) is overgegaan op de ECLI. Er komen in de kroniek namelijk drie ECLI's voor met daarin de afkorting 'EU'. Een van deze ECLI's is ECLI:EU:C:2014:182. Daar waar bij ons NL staat—direct achter ECLI—is voor het HvJ EU gekozen voor de aanduiding 'EU'. Niet vreemd. Daarna volgt een 'C'. Deze 'C' geeft aan dat het gaat om een beslissing van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Op deze plaats kunnen ook een 'T' en een 'F' staan. Deze laatste letters staan respectievelijk voor het Gerecht en het Gerecht voor ambtenarenzaken. Kortom, ook deze ECLI blinkt weer uit door eenvoud.

Kanttekeningen bij citeerregels HvJ EU
Eenvoudig is deze ECLI dan misschien wel, maar ik was door de EU-ECLI toch op het verkeerde been gezet. Ik dacht bij het zien van de ECLI van het HvJ EU onmiddellijk dat er een relatie zou bestaan met het zaaknummer van—in dit geval—de beschikking. Dus dat de genoemde ECLI betrekking zou hebben op de beschikking met het zaaknummer C-182/14. Niets blijkt echter minder waar. De ECLI heeft namelijk betrekking op een beschikking van het HvJ EU van 7 februari 2014 dat als zaaknummer C-482/12 heeft. Er is dus geen enkele relatie tussen het zaaknummer en de ECLI.

Verder lezend op de website van het HvJ EU valt nog meer op. De door het hof aanbevolen citeerwijze bij een eerste vermelding van een arrest is bijvoorbeeld: Arrest Schempp, C-403/03, EU:C:2005:446. Het hof raadt dus aan ook het zaaknummer te vermelden, iets dat wij Nederlandse juristen in het geheel niet gewend zijn. Is het ook nodig, vraag ik me af. Waarom nog een zaaknummer vermelden als er een ECLI is? Wellicht is de vermelding van tijdelijke aard en wordt het in de aanbeveling geschrapt als de ECLI van het HvJ EU echt gemeengoed is geworden. De naam kan overigens nog wel iets toevoegen als het een beroemd arrest betreft, maar zou ik het plaatsen achter de ECLI en tussen haken, zoals bij Nederlandse uitspraken.

Opvallend is tevens het feit dat het hof 'ECLI' weglaat in de verwijzing. Dat is vreemd omdat de Nederlandse 'vader' van de ECLI uitdrukkelijk stelt de ECLI niet in te korten en geen eigen varianten op de schrijfwijze te bedenken.

Eén (Nederlands) voorschrift voor verwijzen naar ECLI
Moeten wij nu in de Leidraad voor juridische auteurs opnemen dat verwijzingen naar uitspraken van Nederlandse gerechten anders samengesteld moeten worden dan de verwijzingen naar arresten van het HvJ EU? Het lijkt mij vreemd en ik ben geneigd voor te stellen in de volgende Leidraad de citeerregels van het hof niet over te nemen. Dus wilt u verwijzen naar C-403/03, dan is ECLI:EU:C:2005:446 afdoende.