Emeritus-hoogleraar Gerrit van Maanen hield in een blog een interessant pleidooi over het neerhalen van de betaalmuur die opgetrokken is door uitgeverij Wolters Kluwer voor (belangrijke) rechterlijke uitspraken van vóór het jaar 2000, de tijd vóór de lancering van Rechtspraak.nl. Hij roept Sander Dekker op met Kluwer te gaan praten over de afbraak van de muur. Ik stel voor dat Dekker dan gelijk gaat praten (met alle uitgevers) over het neerhalen van de betaalmuur die ook is opgetrokken voor de publicaties van Gerrit van Maanen, andere juristen-wetenschappers, rechters en overheidsjuristen die met publiek geld betaald worden.

De betaalmuur voor juridische artikelen, annotaties en proefschriften
Om de tekst van Van Maanen te hergebruiken: dat die betaalmuur nu nog is opgetrokken voor juridische artikelen, annotaties en proefschriften, heeft een praktische verklaring. Van oudsher—vóór het internettijdperk—werden van dit soort publicaties de d's en t's gecontroleerd door uitgevers die er vervolgens voor zorgden dat de tekst gedrukt werd en op de mat terecht kwam bij de dames en heren juristen. Dat was een nuttige en functionele samenwerking tussen het publieke domein (universiteiten, rechtspraak, overheid) en de commerciële sector (Kluwer, Sdu, Boom, en anderen). Op die manier kon de juridische praktijk beschikken over (min of meer) recente artikelen, annotaties en proefschriften. Vreemd daarbij was dat vaak auteursrechten werden overdragen en/of exclusieve licenties werden verstrekt aan uitgevers.

Nieuwe tijd, nieuwe taak uitgevers
De tijden zijn veranderd. Met de opkomst van het internet, spell checkers en steeds betere en makkelijk te gebruiken opmaak- en publicatiesoftware is het zeer eenvoudig teksten te controleren, op te maken en te verspreiden. Daarvoor zouden de redacties misschien nog wel uitgevers kunnen inschakelen, maar dan toch zeker voor een heel ander tarief dan nu wordt betaald—net zoals uitgevers ook ingeschakeld zouden kunnen worden om de teksten goed te ontsluiten en vindbaar te maken en te houden op het internet. Dat kunnen diensten zijn—opmaak, controle en ontsluiting—die uitgevers tegen betaling leveren aan de publieke juridische gemeenschap, zoals nu feitelijk ook gebeurt, maar dat is het dan ook.

Opdracht voor Sander Dekker
Waar Sander Dekker een groot punt van moet maken, is dat de teksten van de artikelen, annotaties en proefschriften van de met publiek geld betaalde mensen toch echt in het publieke domein beschikbaar moeten blijven. En niet na een embargoperiode! Flauwekul. Een door een rechter, hoogleraar of overheidsjurist geschreven tekst moet onmiddellijk na publicatie toegankelijk worden gemaakt, ook als zo'n persoon die in het weekend schrijft, want de tekst komt immers tot stand doordat hij of zij kennis heeft kunnen opdoen in werktijd, betaald met publieke middelen. Dus: auteursrecht afstaan, of een exclusieve licentie verstrekken aan een commerciële uitgever moet voor een ambtenaar uit den boze zijn. En met terugwerkende kracht zouden de publicaties toegankelijk gemaakt moeten worden, net zoals de oude uitspraken waar Van Maanen over schreef. Dat zou dan betekenen dat alle publicaties van wetenschapper Gerrit van Maanen, van de voorzitter van de afdeling bestuursrechtspraak Bart Jan van Ettekhoven, en van de inspecteur bij de Autoriteit Persoonsgegevens Chris van Balen vrij beschikbaar komen. Waarbij aangetekend, dat de keuze voor Van Ettekhoven en Van Balen volstrekt willekeurig is en slechts als voorbeeld dient. Zij zijn net als andere met publieke middelen betaalde juristen 'slachtoffer' van een achterhaald systeem.

Open is de norm bij publiek geld
Als dit eenmaal in gang gezet is, kan niet alleen elke jurist, maar elke Nederlander met publiek geld tot stand gekomen juridische teksten inzien en op deze manier een beter beeld krijgen van wat er speelt in de juridische (wetenschappelijke) gemeenschap. Het is immers heel vreemd dat dat nu niet geval is. De pandemie waarin we verkeren, heeft aangetoond dat het heel 'onhandig' kan zijn dat met publiek geld tot stand gekomen publicaties achter slot en grendel staan. Het betreft weliswaar een ander (wetenschappelijk) terrein, maar toch. Het was en is toch van de gekke dat om een pandemie beter te kunnen bestrijden er een dringende oproep geplaatst moest worden om (veelal met publiek geld totstandgekomen) papers en onderzoeksresultaten open toegankelijk te maken? Open en vrij toegankelijk moet de norm zijn!

Om een beginnetje te maken; binnenkort is het de dag van de actieve openbaarmaking van overheidsinformatie. Op die dag staat de openbaarmaking van informatie van de Rijksoverheid in de belangstelling—informatie die net als (veel) juridische teksten met publiek geld tot stand gekomen is. Zou het een idee zijn dat op die dag niet alleen informatie van de Rijksoverheid maar ook (juridische) artikelen, annotaties en proefschriften actief openbaar gemaakt gaan worden?