We komen om in de digitale data, dat hoef ik niemand meer te vertellen. Dat deze data bestaan uit nullen en enen, uit bits en bytes, is minder bekend—maar is ook eigenlijk niet echt interessant. Althans, het zal een gebruiker worst zijn. Die is geïnteresseerd in een tekst, een berekening, een muziekstuk of een video. Dat deze uitingsvormen vandaag de dag steeds vaker een basis hebben die uit nullen en enen bestaat, houdt de gebruiker niet echt bezig. Daarentegen is het wel van belang voor een gebruiker dat hij over de nullen en enen kan beschikken die tezamen dat ene nummer van Radiohead vormen, of dat interessante artikel over de aansprakelijkheidsrisico's van 3D-printen. Hij moet dus weten wat te doen om een bestand—bestaande uit nullen en enen—te kunnen benaderen om naar het nummer te kunnen gaan luisteren of om de tekst te kunnen lezen. Daarbij zal een gebruiker soms een idee hebben waar het bestand vandaan komt, maar heel vaak ook niet. Een via iTunes gekocht nummer zal fysiek op de eigen computer staan, terwijl een interessant juridisch artikel op een server van een advocatenkantoor kan staan; waar deze server zich bevindt, is de gebruiker volstrekt onbekend.

Eigendom van data
In het geval van het aangeschafte nummer van Radiohead zal een gebruiker het bestand, bevattende dat nummer, beschouwen als zijn eigendom. Hij heeft het gekocht en het staat op zijn pc. Daar waar ik vroeger de LP Deep Purple in Rock als mijn eigendom beschouwde, zal vandaag de dag de koper van een muziekstuk dat bestaat uit enen en nullen, dit muziekbestand beschouwen als zijn digitale exemplaar. Logisch.

We spreken in dit geval over eigendom van data—en dat vinden gewone mensen misschien niet gek; juristen denken daar anders over. Eric Tjiong Tjin Tai noemt in zijn interessante WPNR-artikel Data in het vermogensrecht het denken over dit onderwerp zelfs 'een zeer omstreden gebied'. Hij laat daarop volgen dat eigendom van data naar Nederlands recht niet mogelijk is, omdat data niet stoffelijk zijn. Blijkbaar is het dus mogelijk iets onstoffelijks, data, toe te voegen aan iets stoffelijks, een computer. Onbegrijpelijk, schreven mijn oud-collega's Kleve en De Mulder al in 1989 in het Nederlands Juristenblad en dat herhaalde Kleve later in zijn proefschrift.

Revindicatie van data
In lijn met zijn opmerking dat eigendom van data niet mogelijk is, stelt Tjong Tjin Tai in zijn artikel vervolgens als vanzelfsprekend dat revindicatie van data niet mogelijk is. Artikel 5:2 van het Burgerlijk Wetboek spreekt immers van het opeisen van een zaak door de eigenaar. Hij stelt daarna niet dat revindicatie niet mogelijk is omdat data geen zaak zijn. Nee, hij stelt dat het soms lastig is voor een eigenaar (of diens erven) om data op te eisen. Vervolgens noemt hij als voorbeeld het opeisen van foto's door bijvoorbeeld erven bij Facebook.

Als data gezien worden als zaken in de zin van het eerder genoemde wetsartikel, zie ik niet waarom revindicatie van foto's niet mogelijk zou zijn. En ja, dat Facebook niet zomaar de data zal afstaan, dat geloof ik wel, maar dat zal niet zijn omdat Facebook stelt dat revindicatie niet mogelijk is omdat data geen zaken zijn.

Exclusiviteit
Een ander probleem dat Tjong Tjin Tai schetst betreft de exclusiviteit van data—of liever gezegd, het gebrek daaraan. Ik kan mijn digitale kaartjes voor Bruce Springsteen op het Malieveld wel 10x verkopen en daarmee een leuk bedrag opstrijken. Pas bij de toegangspoort zullen de kopers die na de eerste komen, merken dat ik heb gefraudeerd. Uiteraard doe ik dat niet. Net zoals ik geen muziek of films illegaal download—maar het kan wel, en het gebeurt ook, helaas. Er gloort echter hoop voor de echte muziekliefhebber. De blockchain, bekend van de bitcoin, zou namelijk wel eens een einde aan kunnen gaan maken aan dit soort vervelende praktijken. Daar waar de blockchain er voor zorgt dat een bitcoin maar 1 keer uitgegeven kan worden, kan dezelfde technologie er misschien voor gaan zorgen dat ik mijn digitale kaartje naar Bruce Springsteen niet nog een keer kan verkopen en overdragen.

Zo kan diezelfde blockchain een oplossing bieden voor het beslag op data. Data kunnen met gebruik van blockchain-technologie, al dan niet tijdelijk, in het kader van een beslag worden overgedragen aan een intermediair waarmee de eigenaar de macht over de data (tijdelijk) kwijt is.

Zaak = data
Tjong Tjin Tai schreef zijn artikel omdat het in deze tijd van \\L13big data, van het internet der dingen en van wat men noemt Industrie 4.0 goed is een eigendomsrechtelijke benadering van data te doordenken. Een lovenswaardig initiatief. Het is echter mooi dat ook de techneuten deze benadering bestuderen vanuit hun discipline. Een benadering die tot interessante mogelijkheden leidt die—grappig genoeg—uit de hoek komen van een soms wat schimmige technologie, de bitcoin. Met behulp van de blockchain kan de weg geplaveid worden naar een juridisch eigendom van digitale data en is het dus helemaal niet zo gek deze als zaken te gaan beschouwen. Stoffelijk of onstoffelijk: die discussie doet niet (meer) ter zake. Recht en technologie slaan de handen ineen.